چندین دهه دانشمندان مجذوب کاربردهای متعدد بسیاری از مکمل‌های آمینواسیدی شده بودند. از اوایل دهه ۸۰ میلادی بدنسازان نیز در تلاش برای به دست آوردن ماهیچه بیشتر با این مصالح ساختمانی پروتئین ها کلنجار می رفتند. مکمل‌های مد روز بسیاری از آمینو اسیدهای مختلف در طول سال‌ها آمدند و رفتند اما مصرف مکمل آمینواسید گلوتامین در سال‌های اخر فوق‌العاده محبوبیت یافته است و به درستی که این محبوبیت محبوبیت کاملاً بجایی است.
گلوتامین فراوان ترین اسید آمینه غیرضروری موجود در بدن آدمی است. این ماده می‌تواند از یک تعداد آمینواسید دیگر سنتز شود که به طور قابل توجهی اسید گلوتامیک والین و ایزولوسیون جزو این آمینواسیدها هستند. این اسید آمینه در سطح و حجم گسترده ای در عضلات اسکلتی و در پلاسمای خون موجود بوده و وظایف متعددی از جمله انتقال نیتروژن بین ارگان‌ها، سم‌زدایی بدن، کمک به دفع آمونیاک از بدن، کمک به تشکیل و تولید RNA و DNA، تقویت سیستم ایمنی بدن را برعهده داشته و در برخی موارد نیز به عنوان منبع سوخت وارد عمل شده و انرژی لازم برای انجام فعالیت های فیزیکی آدمی را تأمین می‌کند.
بدن شما مقدار نسبتاً عظیمی از ذخایر گلوتامین را در بافت ماهیچه ای نگه می‌دارد. در محله عضله ذخیره گلوتامین ذخیره شده است. در حقیقت ۶۰ درصد آمینواسیدهای آزاد شناور در هر یک از سلول های اسکلتی عضلات ساخته شده از گلوتامین است.
وقتی که رودها سیستم ایمنی و دیگر قسمت‌های حریص به گلوتامین نتوانستند به آن دسترسی یابند این آمینواسید حیاتی از طریق رژیم غذایی به اندازه کافی به دست نمی‌آید و نه آن را می‌توانند تهیه کنند بنابراین آنها گلوتامین عضلات را می‌سوزانند و هر موقع این کار اتفاق افتاد شما اساساً وارد کاتابولیسم یا تجزیه ماهیچه ای می‌شوید. یک دلیل برای به وقوع پیوستن این اتفاق به خاطر این است که گلوتامین به حفظ مناسب آبدار‌شدن سلولی یا حجیم‌شدن سلولی کمک می‌کند. وقتی سطح گلوتامین ماهیچه پایین می‌افتد حجم سلول کاهش می‌یابد که همان عمل کاتابولیک است.
این اسید آمینه به همان اندازه که موجب تقویت سیستم ایمنی در بدن می‌شود، تأثیرات آنابولیکی نیز از خود نشان داده است. خوانندگان و ورزشکاران ایرانی معمولاً آنابولیک را با استروئیدها شناخته و با شنیدن واژه آنابولیک بی‌اختیار به یاد استروئیدها و داروهای ممنوعه در ورزش می‌افتند اما حقیقت این است که آنابولیک به موادی اعم از مجاز و یا غیر مجاز اطلاق می‌شود که منجر به تشدید روند عضله‌سازی در بدن موجودات زنده می‌شود حال این مواد می‌توانند استروئید و غیرمجاز بوده و یا اسیدآمینه و مجاز باشند.
پرداختن به تمرینات شدید و در برخی موارد نیز استفاده از برخی استروئیدها که خواص آندروژنی قدرتمندی نیز دارند موجب تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شود. گلوتامین در بین ورزشکاران و در صنعت مکمل سازی نامی آشنا بوده و کمپانی‌های مکمل سازی نیز بیشتر بر خواص تقویت‌کنندگی سیستم ایمنی این ترکیب توجه نشان می‌دهند.
از دیگر خواص اسید آمینه گلوتامین که موجب شهرت و محبوبیت آن در بین ورزشکاران و حتی کمپانی‌های مکمل سازی شده است می‌توان به تأثیر مثبت آن در افزایش حجم سلول‌های عضلانی، تأثیر مثبت آن در احیای ذخایر تهی‌شده گلیکوژن، تسریع فرایند ریکاوری، کاهش دردهای عضلانی که معمولاً پس از انجام تمرینات شدید بدنی در عضلات حس می‌شود و در نهایت نیز به افزایش تحمل‌پذیری بدن و عضلات برای پذیرش فشار تمرین اشاره کرد.
گلوتامین را نباید همزمان با کراتین استفاده کرد. چون در این حالت آنها با هم در جذب شدن رقابت می‌کنند. گلوتامین را قبل از ورزش و کراتین را پس از ورزش مصرف کنید.
مکانیسم عمل گلوتامین
عضلات اسکلتی منبع اصلی گلوتامین موجود در بدن بوده و در مواقع لزوم نیاز بدن به این اسید آمینه را برطرف می‌کنند. این تئوری امروزه هنوز به وقت خود باقی است که حتی عضلات اسکلتی سهم عمده ای از گلوتامین موجود در پلاسمای خون را نیز تأمین می‌کند.
این حقیقت نیز امروزه پذیرفته شده است که در شرایطی همانند بروز عارضه تمرین زدگی و یا در شرایطی که بدن با فشار تمرینات شدید بدنی درگیر است، گلوتامین آزاد شده از عضلات اسکلتی برای تأمین نیاز بدن به این ماده و این ترکیب کفایت نمی‌کند. به همین دلیل نیز در برخی منابع و در برخی موارد این اسید آمینه را جزو اسید آمینه‌های ضروری تقسیم بندی می‌کنند چرا که در شرایطی همچون موارد یاد شده بدن به تنهایی قادر به رفع نیاز خود به آن نیست.
در مورد عضلات اسکلتی که ممکن است برای خوانندگان ابهام برانگیز باشد باید اشاره کنیم که مراد از عضلات اسکلتی همان عضلاتی است که انقباض آنها ارادی بوده و تحت کنترل خود فرد قرار دارد. علاوه بر عضلات اسکلتی در بدن آدمی عضلات دیگری موسوم به عضلات صاف حلقوی نیز وجود دارند که انقباض آنها غیرارادی بوده و تحت کنترل اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک است. این قبیل عضلات حرکات روده‌ای، تنگ و گشاد شدن دیواره رگ‌ها و غیره را در بدن آدمی برعهده دارند.
همانگونه که گفته شد در برخی موارد بدن به خودی خود قادر به برطرف‌کردن نیاز خود به اسید آمینه گلوتامین نبوده و نیاز به دریافت آن از طریق رژیم غذایی پیدا می‌کند. در این مرحله است که مکمل‌های غذایی ارزش و اهمیت پیدا می‌کنند.
علاوه بر ورزشکاران رشته‌های قدرتی و سرعتی که اصلی‌ترین مصرف کنندگان مکمل‌های حاوی این اسیدآمینه هستند حتی مصرف و تجویز آن در مورد بیمارانی که از ناراحتی‌های گوارشی رنج می‌برند نیز معمول و مؤثر بوده است. علاوه بر این امروزه برای درمان بیماری ایدز نیز از مکمل‌های حاوی این اسیدآمینه استفاده های موفقی صورت گرفته است. البته مراد از درمان به تأخیر انداختن مرگ این بیماران است والا این بیماری کماکان غیر قابل درمان است.
زمانی که بدن را با فشار تمرینی سنگین درگیر می‌کنید، گلوتامین موجود در پلاسمای خون آدمی به طرز محسوسی افت پیدا می‌کند. در شرایطی که بدن با عفونت نیز درگیر شود، همین مسئله اتفاق افتاده و این در حالی است که افت محسوس گلوتامین موجود در پلاسما زمینه را برای بروز عفونت نیز مهیا می‌کند. در شرایطی که میزان گلوتامین موجود در خون آدمی افت پیدا کند اندام‌ها و ارگان‌هایی که برای عملکرد صحیح و طبیعی نیاز به دریافت مقادیر زیادی از اسید آمینه گلوتامین دارند نیز دچار بحران و مشکل می‌شوند. از جمله این اندام‌ها می‌توان به کلیه‌ها که حفظ بالانس و حفظ تعادل اسیدی بدن را برعهده دارند، اشاره کرد. از دیگر ارگان‌هایی که نیاز به دریافت گلوتامین دارند، می‌توان کبد را نام برد. کبد برای سنتز گلیکوژن و دیگر ترکیبات همانند آنتی‌اکسیدان‌ها، گلوتایتون، تولید سلول‌های سیستم ایمنی و دیگر موارد نیاز به دریافت مقادیر کافی این اسید آمینه دارد. همچنین گفته می‌شود که میزان انباشته بودن ذخایر گلوتامین موجود در داخل عضلات با افزایش حجم عضلانی که مورد نظر و مطلوب ورزشکاران رشته پرورش اندام است ارتباط معنی داری داشته است.
تحقیقات چه می‌گویند؟
گفته می‌شود که یکی از دلایل بروز خستگی که در اثر پرداختن به تمرینات شدید بدنی رخ میدهد، تهی شدن ذخایر گلوتامین موجود در سلول های عضلانی است. تحقیقات نشان داده است که هم تمرینات هوازی و هم تمرینات با وزنه منجر به تهی‌شدن ذخایر گلوتامین موجود در عضلات می‌شود. محققین عقیده دارند که مصرف در حدود ۸ گرم گلوتامین به همراه مقادیری قند بلافاصله پس از اتمام تمرینات روزانه در احیای ذخایر گلوتامین به تحلیل رفته در بافت عضلانی مفید واقع شده و از شدت خستگی فرد به خوبی کم می‌کند.
گفته می‌شود که دریافت آب کافی نیز در تسریع فرایند ریکاوری مؤثر واقع شده است. مصرف مکمل‌های حاوی گلوتامین مخصوصاًٌ در وعده پس از تمرین در افزایش سطح این اسیدآمینه در پلاسمای خون مؤثر بوده و موجب می‌شود تا ضعف سیستم ایمنی که در اثر افت میزان گلوتامین در خون به وجود می‌آید نیز برطرف شود.
تحقیقات همچنین نشان داده است که مصرف مکمل‌های حاوی گلوتامین در وعده پس از تمرین در بازسازی و در احیای ذخایر گلیکوژن موجود در عضلات که در اثر پرداختن به تمرینات شدید بدنی تهی می‌شود موثر واقع می‌شود. این در حالی است که بنابه توصیه محققین باید در وعده غذایی که پس از تمرین می‌خورید حتماً باید مقادیر کافی از پروتئین و قند نیز گنجانده شود.
تحقیقات زیادی در مورد تأثیر مصرف مکمل‌های حاوی گلوتامین در وعده غذایی پس از تمرین انجام شده و نتایج آنها نیز در منابع گوناگون منتشر شده است، گفته می‌شود که پرداختن به تمرینات شدید بدنی و همین طور هم پرداختن به تمرینات استقامتی همانند دوهای طولانی مدت زمینه را برای بروز عفونت‌های مختلف در بدن آماده و مهیا می‌کند. تحقیقات به این نتیجه رسیده است که مصرف مکمل‌های حاوی گلوتامین واقعی در مورد ورزشکاران قدرتی کار و استقامتی کار ابتلا این افراد به عفونت‌های مختلف را در سطح گسترده‌ای مهار می‌کند. از جمله عفونت هایی که سلامت ورزشکاران را تهدید می‌کند و در بین عموم ورزشکاران نیز شایع است می‌توان به سرماخوردگی و آنفلوآنزا اشاره کرد.
پرداختن به تمرینات شدید همچنین منجر به کاهش گلیکوژن موجود در عضلات شده و همین مسئله نیز موجب می‌شود تا روند طبیعی ریکاوری به تعویق افتاده و مدت زمان لازم برای رسیدن بدن به آمادگی پذیرش جلسه تمرینی دیگر افزایش یابد. این در حالی است که شما با مصرف گلوتامین کافی پس از اتمام تمرین روزانه می‌توانید با تقویت احیای سریع ذخایر گلیکوژن تهی شده در عضلات علاوه بر کوتاه‌کردن مدت زمان لازم برای ریکاوری‌شدن عضلات، سنتز پروتئین در بافت‌های عضلانی را نیز به خوبی تشدید کنید.
دز مصرف گلوتامین
محققین عقیده دارند که دز متوسط مصرف گلوتامین در حدود ۳ الی ۶ گرم در روز است که باید به همراه رژیم‌های غذایی سرشار از پروتئین مصرف شود. البته ورزشکارانی که با شدت‌های بسیار بالا تمرین کرده و یا ساعت‌های طولانی را به تمرین با وزنه اختصاص می‌دهند می‌توانند از این دز نیز فراتر بروند.
گفته می‌شود که برای مقابله با افت میزان گلوتامین موجود در پلاسمای خون مصرف ۱/۰ گرم گلوتامین به ازای هر کیلوگرم وزنه بدن کفایت می‌کند. مصرف گلوتامین بلافاصله پس از اتمام برنامه تمرینی در تسریع ریکاوری مؤثر است اما کمپانی‌های مکمل سازی مصرف آن در طول روز را نیز مفید فایده می‌دانند. آنها دز مصرف را در حدود ۵ گرم پس از تمرین و ۵ الی ۱۰ گرم نیز در طول روز توصیه می‌کنند.
نتیجه:
به گفته محققان روش مشخص و معینی برای تعیین میزان نیاز واقعی بدن به گلوتامین مصرفی در طول روز در دست نیست. همچنین گفته می‌شود که مصرف مکمل‌های حاوی این اسید آمینه نیز عوارض جانبی ناگواری را به دنبال نداشته است این در حالی است که تحقیقات انجام شده در زمینه تأثیر این ترکیب بر پیشرفت‌های ورزشی ورزشکاران رشته‌های مختلف مصرف آن را تأیید کرده است.
بنابراین می‌توان گفت که مصرف مکمل‌های حاوی این ترکیب برای پیشرفت‌های ورزشی در برخی موارد الزامی به نظر می‌رسد اما این گفته هرگز به این معنی نیست که ندیده و نسنجیده به هر نوع مکملی که به نام گلوتامین عرضه می‌شود اعتماد کرده و از آن استقبال کنید. در انتخاب مکمل نیز همانند هر مورد دیگری که در زندگی انتخاب می‌کنید وسواس به خرج داده و به جز واقعیات به چیز دیگری اطمینان نکنید.
