سوماتوتروپین چیست؟

هورمون رشد انسان (GH، سوماتوتروپین) محتوی یک زنجیره پلی پپتیدی واحد متشکل از ۱۹۱ آمینو اسید می‌باشد که توسط بخش پیشین غده هیپوفیز که یک غده درون‌ریز است ترشح می‌شود. هیپوتالاموس توسط هورمون آزاد کننده GHRH (سوماتوکرینین) و هورمون مهار کننده SRLF (سوماتوستاتین) ترشح GH را از هیپوفیز قدامی کنترل می‌کند.

هیپوفیز طبیعی محتوی mg5-3 هورمون رشد است و روزانه ۸۷۵-۵۰۰ میکروگرم GH ترشح می‌کند.

عوامل مؤثر و بازدارنده در ترشح هورمون رشد عبارتند از:

الف) عوامل مؤثر(غیر داروئی):

1.  خواب
2. فعالیت بدنی (ورزش)
3. برخی از آمینو اسیدها بخصوص آرژنین (آرژنین آزادی GH را از طریق مهار آزادی سوماتوستاتین تحریک می‌کند.)
4. قند خون پائین (هیپوگلیسمی)
5. عوامل استرس‌ زا.

عوامل مؤثر داروئی:

1.  آگونیست‌های آلفا- آدرنرژیک، مانند گاتاپرس، آزادی GH را تا حدودی تحریک می‌کند.
2. داروهای پیشی سازودوپامین مانند Levodopa و بروموکریپتین سطح ترشح هورمون رشد را افزایش می‌دهند.
3. آگونیست‌های سروتونین نیز سطح ترشح GH را افزایش می‌دهند.

ب) عوامل بازدارنده (غیر داروئی):

1. قند خون بالا (هایپوگلیسمی)
2. افزایش غلظت سری اسیدهای چرب آزاد، آزادی GH را کند می‌کند.
3. چاقی آزادی GH را در پاسخ به بسیاری از محرک‌ها کم می‌کند که این مسئله با کاهش وزن حل‌شدنی است.
4. ناراحتی روحی.

عوامل بازدارنده داروئی:

داروهای مسدد آلفا آدرنرژیک مانند Yohimbine آزادی GH را کاهش می‌دهد. همچنانکه احتمالا می‌دانید، افزایش بیش از حد هورمون رشد پیش از بسته شدن اپی فیزها (قسمت‌های قابل رشد استخوان‌ها) روی دهد، موجب رشد طولی بیش از اندازه استخوان ها یا ژیگانتیسم gigantism) می‌شود و چنانچه این افزایش GH بعد از بسته شدن اپی فیزها باشد (در نژاد ایرانی بین ۱۶ الی ۲۱ سال و در بعضی نژادها تا ۲۵ سال) موجب رشد عرضی بیش از حد استخوانها یا آکرومگالی(acromegaly) می‌شود.

هورمون رشد بر روی تمام بدن و بر روی اغلب نسوج تأثیرگذار است که البته تأثیر GH به طور مستقیم بر روی عملکرد بدن ناچیز بوده و در واقع GH با تحریک ساخت فاکتورهای رشد با نام سوماتومدین‌ها (Sm) یا فاکتورهای رشد شبه انسولین(IGF) توسط کبد عضلات و بعضی بافت‌های دیگر باعث تحریک رشد در اغلب بافت‌های بدن می‌شود.

اثر هورمون رشد بر متابولیسم سه گروه عمده مواد غذائی (کربوهیدرات ها، پروتئین ها و چربی) و مواد معدنی:

1.  تأثیر GH بر متابولیسم کربو هیدرات ها: هورمون رشد تجزیه گلیکوژن کبد و تشکیل گلوکز از ذخیره گلیکوژن کبد را افزایش داده و خوب گلوکز را نیز در اغلب بافتها کاهش می‌دهد. بدین جهت GH یک آنتاگونیست انسولین به شمار می‌رود. چرا که همان طور که گفته شد قند خون را از طریق کاهش مصرف آن بالا می‌برد.
2.  تأثیر GH بر متابولیسم پروتئین ها: هورمون رشد از طریق اثر بر روی سنتز RNA بر سنتز پروتئین تأثیر گذار است. این هورمون موجب افزایش سنتز انواع RNA می‌شود و در نتیجه RNA پیام آور افزایش یافته و سبب تحریک عمل پروتئین سازی می‌شود. GH موجب احتباس ازت و به وجود آمدن تعادل (+) نیتروژن در بدن و افزایش ساخت پروتئین سلولی می‌شود و می‌توان گفت که GH فعالیت آنابولیک انسولین روی جذب آمینو اسید را کامل می‌کند.
3. تأثیر GH بر متابولیسم چربی ها: هورمون رشد از طریق تجزیه تری گلیسریدها به اسیدهای چزب باعث افزایش اسیدهای چرب آزاد خون می‌شود. بدین ترتیب تأثیر GH بر روی سوخت و ساز چربی‌ها باعث افزایش تولید ستون نیز می‌شود.
4. تأثیر GH بر روی مواد معدنی: هورمون رشد با احتباس پتاسیم، فسفر و سدیم نیز موجب رشد سریع سلولی می‌شود. همان طور که می‌بینیم GH با افزایش میزان قند و اسیدهای چرب خون، منبع انرژی جدیدی را در اختیار بافتهای بدن قرار می‌دهد. بنابراین موجب صرفه جویی در مصرف پروتئین بعنوان سوخت می‌شود و پروتئین برای وظیفه اصلی خود که نقش ساختمانی می‌باشد به کار می‌رود.

GH از طریق هیپر تروفی hypertrophy موجب افزایش اندازه بافت عضلانی و همچنین از طریق هیپرپلاسیا hyperplasia باعث افزایش تعداد سلولهای عضلانی می‌شود که البته هیچ هورمون استروئیدی قادر به ازدیاد سلولهای عضلانی نمی‌باشد و استروئیدها فقط قادر به افزایش حجم سلولهای عضلانی هستند. پس در اینجا یک تفاوت عمده بین استروئیدها و GH در افزایش کارائی عضلانی آشکار می‌شود.

به همین دلیل است که هورمون رشد یک عمل عضلانی سازی مضاف نسبت به استروئیدها دارد و همین مسئله باعث اهمیت یافتن GH به عنوان یک هورمون فوق‌ العاده مؤثر آنابولیک می‌‌باشد چرا که با استفاده از آن حرفه‌ ای‌ها می‌توانند حتی تا حدودی ضعف های ژنتیکی عضلانی بدن خود را اگر ناشی از کم بودن تعداد سلول های عضلانی باشد، البته تا حد کمی بر طرف کنند. داشتن خاصیت هیپرپلاسیا هورمون رشد، با وجود تدریجی بودن باعث دگرگونی بسیاری در بدن خواهد شد.

بدین ترتیب حد اکثر حجم و قدرت عضلانی ممکن به دست می‌آید. یعنی همان چیزی که در ورزشکاران حرفه‌ ای می‌بینیم و در واقع هیچگاه حجم عضلانی که با این سیستم به دست می‌آید نه تنها با یک رژیم غذایی کامل بلکه حتی با سیستم‌های دیگر دارویی(که به طور مثال فقط در آنها از استروئیدها استفاده می‌شود) نیز می‌توان مقایسه کرد. چرا که نتایج به دست آمده بسیار چشمگیر می‌باشد.

بعضی از ورزشکارانی که ادعا می‌کنند که GH برای آنها در افزایش حجم عضلانی آنطور که باید مؤثر نبوده ورزشکارانی می‌باشند که GH را به تنهایی و برای کاهش درصد چربی و کسب آمادگی قبل از مسابقات استفاده کرده‌اند. یعنی همان چیزی که بعضی از ورزشکاران در کشور ما انجام می‌دهند. همان طور که اشاره شد مصرف GH بدون انسولین و هورمون های تیروئیدها به دلایل ذکر شده تأثیر چندانی بر روند افزایش حجم عضلانی نخواهد داشت.

همچنین از آنجایی که ممولا این ورزشکاران برای آمادگی در فصل مسابقات در رژیم نسبتا کم کالری و کم کربوهیدرات به سر می‌برند این مسئله نیز می‌تواند باعث پائین آمدن سطح ترشح انسولین و هورمون تیروئید خود بدن باشد. بنابراین این مسئله نیز می‌تواند باعث کاهش نتایج آنابولیک حاصل از مصرف هورمون رشد باشد. از طرفی ورزشکاران معمولا در فصل آماده سازی برای مسابقات ممکن است از داروهای مقلد سمپاتیک (آدرنرژیک) مثل یاکلن بوترول برای چربی سوزی بیشتر همراه GH مصرف کنند